Onderwijsexperts: ‘Meer dan veertien weken thuiszitten, dat haal je niet zomaar in’
Kinderen moeten het tot tenminste 8 februari zonder onderwijs op school stellen, werd gisteren bekend. Ondanks de goede intenties en inspanningen van thuisonderwijzers lopen leerlingen die een tijdje van school wegblijven een groot risico op een leerachterstand. Is dat erg, kunnen ze dat inhalen, en wat zijn de gevolgen op lange termijn?
Elise VermeerenLaatste update:18-01-21, 17:48
De eerste periode van thuisonderwijs, die begin vorig jaar zo'n tien weken duurde, had niet op elk kind hetzelfde effect, blijkt uit cijfers van de Algemene Vereniging Schoolleiders. 70 procent van de leerlingen is gelijk gebleven qua niveau toen ze weer naar school gingen. 16 procent van de kinderen is achteruit gegaan en 14 procent is er juist op vooruit gegaan.
Tel daar de sluiting van scholen van het nieuwe jaar bij op, dan komen we op veertien weken vertraging van het lesprogramma, and counting. Dat haal je niet zomaar in, zegt Thijs Bol, universitair hoofddocent Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Een leerachterstand hoeft niet te betekenen dat een kind voor de rest van zijn leven gemankeerd is, maar feit is dat kinderen minder leren dan gekund had.
Geen laptop of bureautje
Vooral voor kansarme kinderen kan thuisonderwijs grote gevolgen hebben. ,,Deze kinderen hebben minder materiële bronnen tot hun beschikking’’, zegt Bol. ,,Dus misschien geen laptop, geen eigen kamer om rustig te werken, geen bureautje om aan te zitten. Een tweede factor is een gebrek aan hulp; de ouders van deze kinderen zijn veelal laagopgeleid en slechts 40 procent geeft aan goed in staat te zijn om te helpen, ondanks hun goede intenties. Bij hoogopgeleide ouders zegt 75 procent dat ze hun kind goed kunnen begeleiden.”
Er zijn meerdere sleutelmomenten in de schoolcarrière van een kind: als ze leren lezen, of bij de citotoets in groep 8. Als je als kind uit een kansarm gezin dan een vmbo-advies krijgt terwijl dat havo had kunnen zijn, kunnen we stellen dat dat van grote invloed is op je verdere leven, zegt onderwijssocioloog Bol. Wie op de cruciale leeftijd van 6, 7 en 8 niet goed leert lezen en dat ook niet inhaalt, ondervindt daar de rest van zijn leven problemen van; je bent dan minder in staat andere lesstof tot je te nemen.
Zomerscholen of bijlesprogramma's
Het onderwijs is in de afgelopen decennia sterk verbeterd, en net als onze samenleving, een stuk complexer geworden dan zo’n 20, 30 jaar geleden, zegt Marijn van Dijk, hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de RUG. ,,Vroeger kwamen scholen er misschien nog mee weg, maar we kunnen het ons als maatschappij simpelweg niet veroorloven om een generatie kinderen die niet vloeiend kunnen lezen of vlot kunnen rekenen af te leveren.”
Je kunt niet zeggen: dan slaan we de breuken maar over. Die heb je nodig om formules te kunnen snappen
Marijn van Dijk, , hoogleraar ontwikkelingspsychologie
,,Het onderwijs heeft doorgaande leerlijnen die op elkaar voortbouwen. Je kunt bijvoorbeeld niet zeggen; dan slaan we de breuken maar over. Die heb je nodig om formules te kunnen snappen.” Kinderen moeten aan eindtermen voldoen om ze goed voorbereid aan het voortgezet onderwijs af te kunnen leveren, en de druk op het onderwijs is al enorm, aldus de professor.
,,Het programma is al veel voller door vakken die we vroeger niet kregen, zoals Engels in het basisonderwijs of mediawijsheid, burgerschap. Met al die inhoudsgebieden is de houding ‘ach, laat ze lekker die veertien weekjes spelen’ te makkelijk. Dat heeft gevolgen die we nu nog niet goed kennen, en waar onderzoek voor nodig is. Die gevolgen gaan verder dan alleen hun schoolse kennis en vaardigheden, maar zullen er ook zijn voor de sociaal-emotionele ontwikkeling, het concentratievermogen, enzovoorts.”
Hoe we deze kinderen gaan helpen als dat weer kan; dat is nu nog koffiedik kijken. Bol: ,,We moeten naar een structurele oplossing en een langetermijnvisie. Meer onderwijspersoneel dat beter toegerust is, zomerscholen, bijlesprogramma’s die voor iedereen beschikbaar zijn bijvoorbeeld. Pas over een paar jaar kunnen we zien waar de klappen zijn gevallen, en welke gevolgen dat heeft voor onze kenniseconomie.”
‘Kansrijk adviseren’
De fase van tips voor ouders zijn we nu wel voorbij
Marijn van Dijk, hoogleraar ontwikkelingspsychologie
Ook de PO-raad, de brancheorganisatie voor primair onderwijs, erkent het belang van de te behalen eindtermen, het citomoment, en roept scholen op om ‘kansrijk te adviseren’. Het schooladvies is meer dan ooit bepalend voor de toekomst van deze kinderen nu de eindtoets zijn rol als kansenvergroter niet kan pakken en door kansrijk te adviseren geef je kwetsbare kinderen het voordeel van de twijfel, aldus de PO-raad. Bol: ,,Twijfel je als leerkracht over vmbo en havo, ga dan voor havo. Middelbare scholen moeten dan ook de ruimte geven om die kinderen af te laten stromen als blijkt dat dat niet gaat.”
Of de ontwikkelingspsycholoog nog tips voor ouders heeft om de eventuele achterstand te voorkomen? Van Dijk: ,,Nee. De fase van tips zijn we nu wel voorbij. Ouders in de meest ideale omstandigheden, dus met voldoende geld, tijd en veel plek in huis hebben veel moeite om werk en thuisonderwijs te combineren. Wie ook nog klein behuisd is, geen flexibele baan heeft of zich zorgen moet maken om geld, moet echt worstelen. Hang in there, zou mijn tip zijn. We moeten dat laatste stuk echt uitzitten.”
